Animal Husbandry । शेतीसोबतच पशुपालनाची परंपरा आपल्या देशात प्राचीन काळापासून चालत आलेली आहे. येथे शेतकरी शेतीसोबतच पशुपालन करून उत्पन्न वाढवत आहेत. ही बाब लक्षात घेऊन पशुपालनासाठी गायी, म्हशींच्या नवीन जातींचे संगोपन करण्यावर भर दिला जात आहे. जास्त दूध देणाऱ्या गाई आणि म्हशीच्या अनेक जाती आहेत. या जाती डेअरी उद्योगासाठी अत्यंत फायदेशीर ठरत आहेत. गाईच्या दुधापेक्षा म्हशीच्या दुधाला अधिक पसंती दिली जाते. त्यामागील कारण म्हणजे म्हशीचे दूध गाईच्या दुधापेक्षा जड असते. त्यात चरबीचे प्रमाणही जास्त असते. मात्र, म्हशीच्या दुधापेक्षा गाईचे दूध आरोग्यासाठी अधिक फायदेशीर आहे. आज आम्ही तुम्हाला म्हशींच्या अशा प्रगत जातींबद्दल सांगणार आहोत ज्यातून जास्त दूध मिळू शकतं. चलातर मग जाणून घेऊया याबद्दल माहिती. (Animal Husbandry)
1) मुऱ्हा म्हैस
म्हशीची मुऱ्हा जात ही जास्त दूध देणारी जात मानली जाते. भारतातील अनेक पशुपालक त्याचे संगोपन करून चांगला नफा कमावत आहेत. या म्हशींची दूध देण्याची क्षमता इतर सर्व देशी जातींपेक्षा जास्त आहे. त्याचे पालन करण्यासाठी सरकारकडून या जातीच्या खरेदीवर अनुदानही दिले जात आहे. या म्हशीचे वैशिष्ट्य म्हणजे तिचे दूध घट्ट असून त्यात फॅटचे प्रमाण ७ टक्के आहे.
या म्हशीचा रंग काळा आहे. हरियाणात याला काळे सोने असेही म्हणतात. भारतात ही म्हैस मुख्यतः हरियाणा आणि पंजाबमध्ये पाळली जाते. एवढेच नाही तर दुधाचा दर्जा चांगला असल्याने इटली, बल्गेरिया, इजिप्त इत्यादी देशांमध्येही त्याचे पालनपोषण सुरू झाले आहे.
2) जाफराबादी म्हैस
जाफराबादी जातीच्या म्हशींचाही जास्त दूध देणाऱ्या जातींमध्ये समावेश होतो. या म्हशी गुजरातच्या जाफराबाद या ठिकाणी आढळतात. त्यामुळे तिचे नाव जाफराबादी म्हैस पडले आहे. ही म्हैस दररोज ३० लिटर दूध देऊ शकते. ही म्हैस वजनाने खूप जड आहे. म्हशीची ही जात दुधाचा व्यवसाय करणाऱ्या लोकांसाठी अतिशय चांगली मानली जाते. ही जात डेअरी उद्योगासाठीही चांगली आहे.
3) भदावरी म्हैस
म्हशीच्या भदावरी जातीची देखील जास्त दूध देणाऱ्या जातींमध्ये गणना केली जाते, जरी ही जात मुऱ्हा जातीच्या म्हशीच्या तुलनेत थोडे कमी दूध देते, परंतु तिचे दूध तूप तयार करण्यासाठी पुरेसे मानले जाते. या म्हशीला भदावरी हे नाव कसे पडले त्यामागे एक कथा आहे. स्वातंत्र्यापूर्वी, इटावा, आग्रा, भिंड, मुरैना आणि ग्वाल्हेर जिल्ह्यांचा काही भाग असलेले भदावार नावाचे छोटे राज्य होते. म्हशीची ही जात भदावार परिसरात विकसित झाल्यामुळे तिला भदावरी हे नाव पडले. सध्या या जातीच्या म्हशी आग्राच्या बह तहसील, भिंडच्या भिंड आणि अटेर तहसील, इटावा, औरैया आणि जालौन जिल्ह्यात आढळतात.
